We zijn inmiddels gestart met het online Atelier ‘Het verstoorde leven, leven in tijden van corona’. Dwarslopers schrijven terug of door op dagboekpassages van Etty Hillesum. Hieronder lees je de brief die Dwarsloper Yannick schreef naar aanleiding van de passage van week 1.
Etty,
Sterk kan ik mij herkennen in hetgeen je onder woorden brengt. Weergaloos kaart je thema’s aan waarover ik mijn gedachten al vaak heb laten gaan. Dus ter reactie op jouw prachtig geschreven dagboekpassage, breng ik mijn (nog wat incoherente) bedenkingen tot uiting.
Het onvermogen onszelf te kunnen uiten, is de zelfverloochening van het persona. Het verstand maakt ons wijs ons te moeten schamen voor de expressie van ons gevoel op het papier. Deze schroom verbergt de angst voor het falen, naar zichzelf en naar de ander, waarin we gevoelens ondervinden van blokkade en geremdheid. Het is immers geen gemakkelijke taak om binnen de kaders van het woord, de ongelimiteerde belevingswereld van het zijn uit te drukken.
Kunnen wij wel denken waar wij over denken, zonder de taal? Ik vind van niet. Woorden lanceren ons eindeloze voorstellingsvermogen. Hoezeer taal ons ook inperkt, het schenkt ook een zee van ruimte.
Wat naar mijn mening onderliggend is aan onze worsteling omtrent zelfexpressie, is de eenzaamheid van het zijn – het beginsel van ieders lijden. We leven een bestaan dat enkel het betreffende individu kan ervaren. Onze zelfexpressie zal daarom eeuwig tekortschieten, want niemand zal elkanders bestaan volledig kunnen beleven – daarvoor moet je elkaar kunnen zijn. We voelen en ervaren aspecten en kanten van anderen, daar waar wij overlap kunnen vinden met onze eigen belevingswereld. Empathie en inlevingsvermogen zijn in essentie het projecteren van ons eigen gevoel en belevingen op die van een ander. Alles wat we zien en meemaken is een reflectie van onszelf, weerkaatst door onze belevingswereld.
Bestaan anderen? Het lijkt voor de hand liggend van wel. Echter is het rijk der ervaring en beleving van de ander een mysterie. Of anderen een bewustzijn zoals dat van onszelf bezitten, is iets wat we nooit compleet zullen weten, waar we enkel over kunnen gissen en op vertrouwen.
In de essentie zijn we alleen. Vanaf het moment dat we onze ogen openen, zijn we niet langer deelnemers van de collectieve duisternis van het niet-bestaan, maar leden van het solitaire leven binnen de existentie. Dit is naar mijn mening onze erfzonde: Adam en Eva leerden goed en kwaad kennen en vormden daardoor een waardenhiërarchie. Hier ontstond naar mijn mening het individu. Het was de schepping van de grenzen van onszelf.
Het is niet zomaar dat ik hier een religieus concept aanhaal. Spiritualiteit speelt voor velen een belangrijke rol binnen het verhelpen van hun lijden. Collectivistische principes zijn verweven in religieuze geschriften, als hulpmiddelen om uit het ego los te breken. Zo proberen we (meer) in contact te komen met anderen, onszelf en – als belangrijkste – God. In zekere zin is het hele idee van God een verwezenlijking van het eigen verlangen om beleefd te worden. Een omnipotent wezen dat geheel bewust is van alles wat er in jou gaande is en dat zelfs plaats neemt in jou. Het is een remedie tegen eenzaamheid.
Bestaat God? God bestaat in de mate waarin wij het concept actualiseren binnen onze existentie. Het is als geld, landsgrenzen en democratie. Door er vanuit te handelen, krijgt het waarde en macht. Kijk naar alle kerken om ons heen en naar onze normen en waarden. Dit alleen al zal blijk moeten geven van de aanwezigheid en verwevenheid van God binnen onze maatschappij, die naar mijn mening bestaat als een intersubjectief concept.
Om terug te komen op het schijnbare onvermogen om onszelf uit te drukken, wil ik een andere kant belichten. We zullen ons altijd kunnen verbeteren in het blijk geven van wat er in onszelf gaande is, aan anderen en op papier. Alles wat ik eerder heb geschreven moet niet als demotivatie worden opgevat om de teugels te laten vieren binnen het kader van jou uiting. Door zoveel mogelijk te beleven, te leren, onder woorden te brengen en bewust te zijn, vergroot je jou kader, wat je in staat stelt anderen accurater te interpreteren en beleven en hen op die manier dichterbij te laten komen.
De ontkenning van onze eenzaamheid is een mythe die we onszelf voorhouden, uit de angst er alleen voor te staan in het leven. Hierin vind je een fundamenteel verschil dat we alsmaar lijken te verwarren: alleen zijn en er alleen voor staan. Alleen zijn is het eerder besproken feit dat enkel het individu zichzelf ervaart. Daarin zijn we eenzaam. Dit betekent echter niet dat we er alleen voor staan: er zijn een aanzienlijk aantal individuen om ons heen die van ons houden en bereid zijn een helpende hand te bieden. Het is een dwaas en onvolwassen geloof om je, door je eigen onzekerheden en twijfels, te laten ontnemen wat er voor handen ligt. Het is belangrijk om nooit in de valkuil te trappen het leven alleen te leven. Daarvoor is ons bestaan te kostbaar.
De eenzaamheid van het zijn is geen brenger van ellende. Zo hoeft het althans niet te zijn. Het is een deugd, want je bent samen met jezelf. ‘Eenzaam’ is dan ook een misleidend woord om te gebruiken, want wij mensen zijn naar mijn mening een duale entiteit van gevoel en verstand. In die zin zijn we niet eenzaam. Het is immers een ongelooflijke verantwoordelijkheid, die spreekt van voortreffelijke kracht, om in staat te zijn een gehele individuele belevingswereld te creëren en in te zetten. We zijn onze eigen God, want alles is ons, alles wat we zien is een weerkaatsing van ons eigen individu. Enkel jij ervaart jouw belevingswereld. Hoe graag ik ook die van een ander zou willen ervaren, we zijn een leven lang gepreoccupeerd met die van onszelf.
Een verzengend gevoel in mijn borstkas woekert al tijden. Ik wil mijn belevingen, die te groot voelen om alleen te dragen, delen met de wereld. Die hoop, zo diep en veelomvattend, spreekt van mijn verlangen naar een ander. Een ander om mijn eenzaamheid weg te nemen. Waarom kan ik dat zelf niet zijn?
Liefs, Yannick