Dit jaar is het honderd jaar geleden dat de eerste vrije school in Stuttgart als Freie Waldorf Schule van start ging. Over de gehele wereld wordt hierbij stil gestaan bij Waldorf 100. Er wordt teruggekeken maar vooral ook vooruitgedacht. Intussen zijn er ongeveer 1100 vrijescholen op alle continenten te vinden. Wat is de kracht van de pedagogie die door de leerkrachten van de eerste school, in samenwerking met Rudolf Steiner, 100 jaar geleden voor het eerst in praktijk werd gebracht? Is het de pedagogie die de gehele mens wil aanspreken vanuit een didactiek die zich zowel op het cognitieve, als op het beleven en doen richt? Is het de kunst die in alle vakken en niet enkel in de kunstvakken tot leven wordt gebracht door creatieve processen? Is het de specifieke antropologie die jonge mensen respecteert als unieke persoonlijkheden, die zich ontwikkelen op een manier niet enkel gedetermineerd door erfelijkheid en sociale omstandigheden?
Leerkrachten en ouders van vrijescholen wereldwijd leven vanuit een bewustzijn dat kinderen al met een eigen intentie worden geboren. Er leeft een gemeenschappelijk besef dat elke mens een eigen weg kan gaan en kiest. Op basis van dit uitgangspunt is er, wereldwijd, een kwaliteit van respect en tolerantie op de vrijescholen. Daarnaast valt op dat vrijescholen de laatste 20 jaar in alle culturen tot bloei komen. Dat is opvallend, omdat de pedagogie zelf zulke duidelijke uitgangspunten heeft. Ouders en leerlingen spreken uit dat de Vrijeschoolpedagogiek ruimte biedt om de nationale en regionale culturele waarden te herontdekken en te integreren binnen het onderwijs. Zo zijn er, bijvoorbeeld, op dit moment vele nieuwe initiatieven in landen als China of Mexico.
In het vrijeschoolonderwijs staat het gesproken woord en het persoonlijke contact met de leerkracht centraal. Verhalen worden vrij verteld en sluiten aan bij de leeftijd. Storytelling is overal in de wereld, juist in onze digital global society in opkomst. Alle individuele verhalen willen verteld worden. Het verhaal van de held wordt het verhaal van iedereen, of hij nu vluchteling, wetenschapper, kunstenaar of dakloze is. De oude verhalen schonken identiteit en doen dit nog steeds. Daarom geeft de vrijeschool aan haar leerlingen een schat van veelkleurige verhalen mee als sprookjes, legenden en sagen.
Naast het verhaal is spel als creatieve en generatieve bron voor authenticiteit een uitgangspunt voor vrij onderwijs. De waarde van de spelende mens werd al geagendeerd door Friedrich Schiller in zijn Brieven over de esthetische opvoeding van de mens (Schiller F. (2009) Octavo Publicaties) en onze Johan Huizinga in zijn bekende werk Homo Ludens (Huizinga J. (2009) Amsterdam University Press). Spelen is meer dan kinderspel. Het is ook muziek- en theaterspel, ook dialoog en onderzoek. Alles kan spel zijn wanneer er ruimte is voor nieuwe inzichten en onverwachte vergezichten, die niet vastleggen maar in de dynamiek van een creatief proces gegenereerd worden en wederzijds uitgewisseld en gedeeld worden. Spelen staat centraal binnen het alles doordringende kunstzinnig onderwijs in de vrijeschool. Exacte vakken zijn daarbij niet uitgesloten, en is er een beter voorbeeld van een spelende wetenschapper dan Einstein?
In alle opzichten staat de vrijeschoolpedagogiek en didactiek pas in de kinderschoenen. Het vermogen tot spelend creëren, storytelling en het respect voor de ander in haar of zijn uniciteit kan verder groeien en uitstralen tot ver buiten de grenzen van scholen en opleidingen. Waldorf 100 is geen feest voor de incrowd, maar heeft veel meer te maken met de cruciale situatie waarin mensheid en aarde zich bevinden. Het gaat om nieuwe ideeën en tevens om het vermogen tot realisatie ervan. Daarom is Waldorf 100 een wereldwijde oproep tot het spelend creëren van werkelijkheden als basis voor een menswaardige samenleving, waarbij unieke verhalen vanuit verschillende achtergronden en culturen gehoord kunnen worden in een samenklank die de toekomst van onze gemeenschappelijke planeet ten goede komt.