Ask not what your country can do for you – ask what you can do for your country. My fellow citizens of the world: ask not what America will do for you, but what together we can do for the freedom of man.
In 1961 sprak John F. Kennedy de beroemde woorden uit: ‘vraag niet wat uw land voor u kan doen, maar vraag wat u voor uw land kunt doen. Mijn medewereldburgers: vraag niet wat Amerika voor u kan doen, maar wat we samen kunnen doen voor de vrijheid van de mens’. In 2017 zei Barack Obama zei het nog korter: ‘Yes We Can’. Het zijn woorden, die nog steeds in mij naklinken. Het zijn woorden die je in je in je kracht zetten. Ze laten de hoop in je ontvonken.
Dat is mooi zullen sommigen zeggen, maar heb je er ook iets aan in de praktijk? Wat doe je met de hoop in een wereld, die hopeloos overhoop ligt? Brengt hoopvol zijn een betere wereld naderbij, een toekomst met meer perspectief? Verdwijnt hierdoor de beklemming die velen nu voelen? Het antwoord is zowel ‘nee’ als ‘ja’. Het hangt af van wat we kiezen, wat we de moeite waard vinden. We zijn zelf aan zet, want de autoriteiten zijn de weg kwijt.
Het wordt ‘nee’ wanneer we ons heil uitsluitend zoeken in technologische oplossingen. Die kunnen ongetwijfeld steun bieden in de transitie, of liever de transformatie naar een nieuw tijdperk. Maar toch, hoe spectaculair ook, slimme software en kunstmatige intelligentie kunnen uit zichzelf de geest niet verheffen, drugs en andere – verborgen – verleiders zullen slechts kortstondige surrogaat gemoedsrust verschaffen, synthetisch leven en gen modificatie vervormen het wilsleven tot een overlevingsmachine. Kortom, met deze keuze zakt de menselijke waardigheid naar een bedenkelijk laag niveau. We maken onszelf onvrij, terwijl we sinds de Verlichting juist zo blij waren, dat we de weg gevonden leken te hebben om als mens vrijmoedig te mogen en te kunnen zijn.
Het antwoord is ‘ja’, wanneer we de hoop in ons leven leren ervaren als een duurzame kracht die de toekomst inderdaad naderbij brengt. Niet door te voorspellen, maar door te verwachten. Niet door te plannen, maar door toe te laten. De toekomst ligt niet in het verlengde van het verleden, de toekomst komt op ons toe. In het nu kunnen we de tekenen proberen te lezen, die haar aankondigen. Ze is er al, maar we moeten ons vermoeden paraat hebben en met anderen kunnen delen om haar te herkennen. Het verleden helpt ons om te beoordelen welke tekenen wijzen op een wending ten goede en welke op een wending ten kwade.
De hoop verdoezelt niet en speculeert niet. De hoop laat zien hoe licht en schaduw werken in de wereldontwikkeling. Dat is nodig om in de ongewisheid van deze turbulente tijden de goede koers te blijven zoeken en er in te geloven dat het gaat lukken. Het is even hard nodig voor ons eigen welzijn: niet speculeren of verdoezelen, maar in gesprek raken met je persoonlijke mix van licht en schaduw. Niet om te beschuldigen, maar om te verwerken. De dingen worden dan transparant en verliezen hun beklemmende uitstraling.
Levensmoed is de kernkwaliteit, die de energie levert om zo in het persoonlijke leven en in de wereld te staan. Levensmoed is geen karaktereigenschap. Het is een groeibriljant, die gaat schitteren door diepgaand, louterend leren van beproevingen. Wie dit serieus oppakt ontdekt dat wegkijken en wegredeneren armetierige vluchtroutes worden. Zonder loutering geen betekenisvolle transitie, geen fundamentele transformatie.
Beeld © Sander Heezen